Autisme en empathie: de sociale kameleon.

Autisme en empathie = camoufleert empathie autisme? 

Ik ben Frans Bak en ik ben autist. Eentje die zich lang prima staande wist te houden in de maatschappij. Ten koste van mezelf en resulterend in stress, dat wel. Ik ben niet de enige ‘van dit type’. Er zijn er meer die pas op late leeftijd de stress erkennen. Wij slagen er in om ons autisme lang te camoufleren; voor ons zelf en voor onze omgeving. Sociale camouflage wordt dat wel genoemd. Een variant binnen het spectrum die nog in de onderzoeksfase zit. Ik noem dit type 'de sociale kameleon'. Hij gaat perfect op in zijn sociale omgeving, maar wél ten koste van veel stress.

Heb je een diagnose nodig om jezelf autist te noemen?

Heb je een diagnose nodig om jezelf autist te noemen? Om je autisme voor jezelf te (h)erkennen? Nee. Niet altijd. Want niet in alle gevallen is autisme functioneel belemmerend. Moeizaam en stressvol, jazeker, maar niet altijd dusdanig functioneel belemmerend dat je niet zelfstandig kunt functioneren in de maatschappij. Een diagnose heb je immers vaak pas nodig om toegang te krijgen tot zorgbudget en daarmee professionele hulp. Zo werken de regels nu eenmaal: Zonder diagnose geen hulp. Of misschien heb je de diagnose nodig voor de (h)erkenning, als dát is wat je zoekt en nodig hebt. Of om je autisme te kunnen omarmen of er mee te kunnen leren leven. Maar zonder diagnose kan het nog steeds zo zijn dat je autist bent.

Ik ben autist. Ik heb geen diagnose.

Ik ben autist. Ik heb geen diagnose. Niet aangevraagd en ook geen behoefte om dat te doen, want ik functioneerde tot op mijn 50e zelfstandig in de maatschappij. Naar ieders genoegen, behalve dat van mezelf; al had ik dat niet door. Ik had niet door dat mijn stress chronisch was geworden. Ik negeerde dat domweg. Of kon dat niet voelen? Totdat ik in omstandigheden raakte, waarin de stressniveaus me fysiek in de problemen brachten. Als gevolg van langdurige stress ontwikkelde ik reuma. Mijn immuunsysteem was te lang gestrest, raakte op hol en viel mijn eigen lijf aan. Ik ging desalniettemin door, (h)erkende het niet. De medici ook niet, met als gevolg dat ik tegen een burn-out aanliep. De chronische stress bracht me ook mentaal in de problemen. Ik ging letterlijk onderuit en was enkele maanden volkomen apathisch. Mijn wake-up call noem ik het nu. Ik ging op zoek naar mijn stressbronnen. In opdracht van de medici die me begeleidden. Autisme kwam op mijn pad en die handleiding bleek me  wonderbaarlijk goed te passen. Naarmate ik me er meer in verdiepte en er met vrienden (met de diagnose) over sprak, raakte ik er steeds meer van overtuigd dat het hebben van autisme wel eens heel goed de bron van stress zou kunnen zijn. Weliswaar pas(te) ik nog steeds niet in de klassieke DSM, maar nieuw onderzoek en bevindingen vanuit de praktijk tonen in toenemende mate andere mogelijke uitingsvormen van autisme aan, waar ik me wél in herken. Het wordt steeds duidelijker waarom vooral vrouwen (maar ook wel mannen) pas op late leeftijd ontdekken dat zij autisme hebben.  Omdat zij van nature goed zijn in het zichzelf aanpassen aan de sociale omgeving. Met name bij vrouwen (b)lijkt het lastig om autisme te herkennen naast hun empathie?  Een autist met empathie kan zich dat aanleren.  Hun empathie 'camoufleert' hun autisme? Want 'empathie en autisme gaan toch niet samen'?  

Ik ben een autist van het nieuw ontdekte type in het spectrum: de'sociale kameleon'. 

Men noemt dat sociale camouflage. Dat herken ik bij uitstek. Ik camoufleer mijn autisme voor mezelf en dus ook voor mijn omgeving; op meesterlijke wijze. Sociaal doe (deed) ik ál het wenselijke. Ik ging daarmee echter wel voortdurend over mijn eigen grenzen. Al realiseerde ik me dat toen nog niet. Inzicht komt vaak pas achteraf; door ervaring en door meer kennis. Ja, ik realiseer het me nu: Ik ben autist. Eentje van het nieuw ontdekte type: een sociale kameleon die volmaakt in zijn omgeving kan opgaan. Maar wel ten koste van zichzelf en als bijwerking langdurige stress. Dat is geen probleem, zolang je het vol kunt houden of de ruimte voor jezelf hebt.  Maar het is typisch iets, dat je pas ontdekt, zodra het je fysiek en mentaal te veel wordt. Zoals mij gebeurde.

Inmiddels gebruik ik de kwaliteiten die mijn autisme me altijd al gaven

Inmiddels gebruik ik de kwaliteiten die mijn autisme me altijd al gaven in mijn professionele werk. Nu ook voor mijn nieuwe werk en passie en ditmaal met veel minder stress: ik verdiep me in de nieuwe verkenningen rond autistisch gedrag. In mijn nieuwe werkveld constateer ik, samen met autisten (mét diagnose), dat een ‘andere bedrading’ in de praktijk een bredere groep betreft dan aanvankelijk gedacht werd. Zo lijkt onder andere ook ADHD dezelfde bronoorzaak te kennen als autisme: een andere manier van prikkelverwerking. Maar ook ontdek ik dat autisten melden dat zij eigenschappen hebben, die tot nog toe veelal werden ontkend in de maatschappij: autisme sluit empathie bijvoorbeeld niet uit! Hier en daar wordt ook gemeld dat veel autisten (ADHD-ers?) door deze andere bedrading sensitief gevoeliger zijn dan gemiddeld. Sterker nog: empathisch vermogen is wellicht zelfs op te vatten als een zintuig dat evenals sensorische zintuigen overprikkeld kan raken! Op deze nieuwe inzichten ga ik in een volgende blog graag nog eens dieper in. Voorlopig volstaat mijn inzicht voor mezelf: Ik ben autist. Weliswaar van het type dat nog maar net wordt verkend en wellicht ooit erkend zal worden. In ieder geval zonder formele diagnose nog.  Wellicht belanden die criteria pas over tien jaar in de DSM. En zo lang wil ik écht niet wachten voor mezelf.  Ik doe het zo lang wel met de bevindingen vanuit de autisme praktijk.

Als altijd, benieuwd naar jouw reactie!

Frans Bak

Eerder gepubliceerd (november 2017) op www.IkBenAutist.nl

Eerder verspreid via GGZTotaal (april 2018).

Achtergrond informatie over autisme ontdekken op late leeftijd: Interview met Annelies Spek.